Open brief: Minister van Welzijn: Zo wil Vlaanderen 10% minder zelfdodingen tegen 2030 (Bron: VRT)
-Verdubbeling aantal uren zelfmoordlijn
-Samenwerking apothekers medicijngebruik in oog houden
-Buddy-systeem om nabestaanden te ondersteunen
-Mentale gezondheid in hoger onderwijs: suïcide preventie
Elke dag verschijnen artikels in onze media. Het sijpelt onze hersenen binnen als extra prikkels, in een reeds overprikkelde maatschappij. Vaak nuttig, zinvol, betrouwbaar en terecht. Toch zouden mensen die strijden voor rechtvaardigheid, eerlijkheid, de waarheid, respect, geen leven hebben als ze op alles wat opgeblazen, fake of onrechtvaardig was, moesten reageren. Anderzijds, is kritiek geven vanaf de zijlijn, veel te snel en gemakkelijk gedaan. Maar soms is het opbouwend bedoeld. Vanuit de overtuiging samen sterker te zijn. Daarom grijp ik in dit geval, wél even naar mijn pen. Omdat dit net onze toekomst is! Hierop niet reageren, kan potentieel leiden tot geen toekomst, voor niemand.
Een nieuw beleidsplan tegen zelfdoding werd voorgesteld. Ongetwijfeld goeie intenties, ongetwijfeld over nagedacht. En toch deed het m’n wenkbrauwen tot ongekende hoogtes fronsen. De bedoeling is preventie van zelfmoord. Als we dan toch kiezen om te dweilen met de kraan open, dan hebben we een lopende kraan met kokend water nodig om dit hardnekkig vuil weg te krijgen. Geen glas lauw water zoals deze maatregelen. Maar als we echt over preventie willen spreken, iets wat in alle takken van onze maatschappij echt wel aan belang moet winnen, dan moeten we dringend zorgen dat we minder moeten dweilen. En liefst zelf niet meer.
Je zou kunnen zeggen dat het beter is dan niets doen. Maar in dit geval, ben ik dat nog niet zo zeker. Want het geeft mensen hoop. Alleen dan valse. Terechte hoop, dat doet inderdaad leven. Daar trekken mensen zich aan op. Daar kregen ze terug een streefdoel door. Dat lost vuil op. Maakt dweilen minder nodig. Maar valse hoop, dat wens je niemand toe. Dat maakt de wanhoop groter. En die hebben ze al genoeg. Het duwt je rechtstreeks de dieperik in. En deze maatregelen zijn net nodig, voor mensen die zich reeds aan de rand bevinden.
We leven in een ontzettend complexe en veeleisende maatschappij. Een maatschappij met talloze keuzes en oneindig veel mogelijkheden. Afleidingen en verleidingen om elke hoek. Stress en verwachtingen in elke straat. We hebben jaren voor onze vrijheid gestreden. Maar we kunnen er niet mee overweg. Geen kritiek. Op niemand. Hoe zouden we het ook moeten kunnen. Want nergens wordt het ons geleerd. Het doel van het leven: gelukkig zijn! Schone schijn! Succesvol! Maar niemand die ons leert hoe het is om onderweg ongelukkig te zijn. De realiteit te tonen. Te falen. En weer op te staan. Ook al nemen net die zaken procentueel gezien veel meer van ons levenspad in, dan alle succes en geluk samen! Het doel is niet zozeer gelukkig zijn, maar leren onderweg te groeien. Fouten te maken, te reflecteren en eruit te leren. Kiezen om het goede te doen. Het goede te zijn. En in dit proces soms ongelukkig te zijn, maar er ruimte voor te krijgen. Tegenslagen, problemen, stress. Het is een illusie dat we dit kunnen bannen uit onze huidige maatschappij. Maar het is een even grote illusie als we denken er iets aan te kunnen doen wanneer er extra gewicht bovenop de piramide gesmeten wordt, waarbij de basis uit drilpudding bestaat en in elkaar blijft zakken.
We worden geboren met een emmer. Laat er ons even vanuit gaan deze nog leeg is dan. Maar gaandeweg komt er water bij. Druppel, per druppel. Nooit leren we hoe we de emmer moeten legen. Verwachtingen, angsten, patronen, verdriet, druk, falen, leugens, onrecht, stress. Uiteraard ook fijne ervaringen, en misschien doet dit wat water verdampen. Maar in onze maatschappij, nooit voldoende om de emmer niet tot de rand te brengen. Enige variabele, het tijdstip waarop dit gebeurt. Soms sijpelt het stilletjes aan over de boord. Het water aan de lippen. Burn-outs. Depressies. Mentale problemen. We dweilen met de kraan open. Maar we kunnen nog dweilen. Zelfmoordgedachten, dat is niet druppelen over de rand. Dat is als een stuwdam dat gewoon breekt. Een explosie van emmer en inhoud.
Dat brengt me tot het aantal uren zelfmoordlijn verdubbelen. Als de stuwdam is gebroken, zit je eigenlijk al op het topje van de berg. De afgrond heel nabij. Misschien wil je wel leven, maar je kunt geen seconde langer bestaan met die intense pijn en worsteling. Uiteraard wil je dan niet horen: even geduld, alle lijnen zijn bezet (been there-done that), maar laat ons misschien even kijken hoe we minder tot dit punt hoeven te komen. Dat hoeveel telefonisten je er ook zet, de lijn muisstil blijft. Niet omdat mensen de weg niet vinden naar de telefoon, maar net omdat ze de weg gevonden hebben, in het leven.
Brengt ons op het puntje, medicijngebruik in het oog houden. Als chronisch kankerpatiënt besef ik hoe belangrijk medicatie soms kan zijn. Het geeft ons een kans te leven, ook al moeten we er wel door overleven. Tijdelijk. Hopelijk. En net dit is wat mentale problemen zo zwaar dragen maakt. Het gevoel te overleven, de drang te willen leven. Maar het overheersende gevoel van uitzichtloos. Medicatie lost dit probleem zelden op. Als tijdelijke keuze, soms noodzakelijk. Als structurele oplossing, hoogst onwaarschijnlijk. In plaats van onze intense emoties te leren onderdrukken, in plaats van standaard (moeilijke en negatieve) emoties te verdoven en lam te leggen met medicatie, zouden we dringend moeten leren hoe we er mee kunnen omgaan! Van jongs af aan. Niet onze mind en dat stemmetje in onze hoofd platspuiten en in een dwangbuis steken, maar net leren vrijlaten, weliswaar aan teugels. En leren hoe we die teugels kunnen sturen. Zodat we zelf de controle krijgen. Niet afhankelijk zijn van… maar toegankelijk zijn voor… Wat er ook op ons pad komt.
Dat maakt ook dat suïcide preventie/mentale gezondheid in het hoger onderwijs, aanvoelt alsof je raket naar Pluto gaat, terwijl je het gewenste effect net op de maan zou bereiken. Veel dichter, veel realistischer, veel meer kans het doel te bereiken. Probeer de dag van vandaag maar eens in het hoger onderwijs te geraken, wanneer je van jongs af aan niet weet hoe je in deze wereld kunt stand houden. Kunt ademen. Kunt zijn. Mag zijn. Letterlijk én figuurlijk. Waar het in Amerika nog hip is om een psychiater of psycholoog te hebben, als een hebbedingetje, blijft het hier nog te vaak in de taboe sfeer hangen. Beiden zijn extremen, en balans is altijd nodig. Maar hier hoor je vaak: Je bent zwak. Niet sterk genoeg. Er is geen reden waarom je ongelukkig zou zijn. Je hebt geen hulp nodig. Vroeger hadden mensen dat allemaal niet nodig. Kijk naar alle mooie dingen dat je wel hebt. Kop op! Het zal wel voorbij gaan! Alsof het nog niet genoeg is dat je zélf al deze boodschap als een drilboor in je hoofd voelt dreunen, hoor je het bij elke toenadering naar de buitenwereld, als cliché afgedramde monologen uit menig monden vloeien. Vaak met de empathie van een opgedroogde cactus. En misschien weet je dit allemaal wel, dat het over gaat. Dat er ook goede dingen zijn. Maar tussen weten én voelen, tussen woorden en daden, zit een wereld van verschil, en helaas veel afgronden ook. Als je dan al uiteindelijk de moed vindt hulp te zoeken, mag je al blij zijn als je het kan betalen. Of je ouders. Of iemand. Psychologische hulp, werken aan het fundament, zou geen luxe-geneeskunde mogen zijn. Net omdat dit preventief kan werken. Geloof me dat dit kostenplaatje voor de overheid niets is, ten opzichte van ziekte-uitkeringen en RIZIV kosten. Maar neen. Voorlopig zit je gemiddeld aan 60-90 EUR per sessie. En dan mag je al hopen het meteen klikt, en je je stembanden doorheen je tranen tot praten kunt bewegen. Alles om een beetje inzicht te verwerken. Op een moment dat alle alarmsignalen al volop aan het biepen zijn. Niet bepaald de ideale setting. 1.50 EUR per minuut. Gemiddeld. Een beetje zoals je 10 jaar geleden van uit het buitenland naar je dierbaren wilde bellen. Je wilt zoveel mogelijk zeggen op zo kort mogelijk tijd, de verbinding kraakt en valt weg wanneer je je niet begrepen voelt, maar je doet hardnekkig door, want nu je deze stap hebt gezet en het zoveel kost, moet het toch wel helpen! Daarbovenop krijg je vanaf de laatste 10 minuten een waarschuwingssignaal dat je tijd bijna om is (Psychologen houden nu eenmaal de klok ook in de gaten) en wanneer de telefoon neerligt, is het gemis en verdriet net vaak nog groter. De volgende sessie helaas even wachten, want je hebt het niet zo snel bij elkaar gewerkt als uitgegeven. Zeker niet sinds Corona. Psychologische hulp, zeker belangrijk! Maar op deze manier, met deze financiële belasting, net een extra stressfactor, een extra glas water in de emmer, extra forsing op de gebarsten stuwdam. Terugbetaling momenteel? 24x 10 EUR. Voor gans je leven. Met een gebroken stuwdam, kom je hier misschien 3-6 maand ver mee. En dan heb je gemiddeld nog een opleg van om en bij de 1500 EUR. Geloof me, in die tijd is de stuwdam niet vermaakt. Hoogstens gestut. De renovatiewerken net gestart. De brokstukken nog aan het samenrapen. Maar zeker geen goed functionerende stuwdam. Dat zeker niet.
Misschien is het allerbelangrijkste wel het fundament. Barsten in de stuwdam voorkomen. Onderhoudswerken inplannen. Check-ups naar materiaalmoeheid.
Brengt me bij het laatste puntje, een buddy-systeem én een preventie systeem. Niet voor de nabestaanden, maar voor alle bestaanden! Deze preventie is geen nice to have. Geen hebbedingetje. Maar een must have. Van jongs af aan! Er zou een plaats moeten zijn voor bewustwording en het toelaten van alle emoties, ook de moeilijke. Bewustwording voor de nood aan rust en herstel en leren hoe we dit kunnen bekomen! Als buitenstaander kan je niet oordelen over hoe intens iemand iets raakt. Over hoe de vele prikkels binnenkomen in je systeem. Het is geen bewuste keuze van die persoon. De persoon stelt zich niet aan. Niemand wilt dit voelen of meemaken. Wel kunnen we leren doorheen die intensiteit te ademen. De prikkels te filteren. Letterlijk en figuurlijk. En als we het juist aanpakken, zal de intensiteit van de negatieve emoties als overleefbaar aanvoelen, om later weer leefbaar te voelen. Zonder dat we de mooie emoties ook gaan afvlakken met pillen. Zullen we leren genieten van de juiste prikkels, in plaats van overprikkeld langs de zijlijn te moeten toe te kijken. Waarom kindjes in het kleutertje al geen praatuurtje geven over emoties. Waarom geen yoga of mindfulness/meditatie vanaf het lager onderwijs bij de start van de dag? Het aanleren van mentale weerbaarheid? Onze grenzen leren kennen en aangeven. Leren onszelf mogen zijn én voldoende voelen. Waarom geen ademhalingsoefeningen, en sessies over het belang van slaap, beweging, voeding. Stuk voor stuk wetenschappelijk bewezen positief effect te hebben op ons functioneren. Mentaal én fysiek. We zijn immers niet in hokjes te steken, hoe graag onze maatschappij ook zo denkt. Hoe immens onze medische wereld ook zo werkt. Lichaam, ziel en geest, onlosmakelijk verbonden. Dus inderdaad, waarom niet investeren in onze sociale support. Maar dan niet voor wie er achterblijft. Maar net voor iedereen die terug bewust durft, kan, wilt kiezen om te blijven. Te blijven in deze wereld. Niet omdat ze plots zo rooskleurig lijkt, maar wel omdat je voelt en weet dat welke obstakels er ook op je pad zullen komen, je de tools hebt ermee om te gaan. Wat ze ook bovenop je piramide strooien, de fundamenten het wel zullen dragen. Dat je niet langer leeft uit schrik voor wat mogelijks kan gebeuren, maar met de overtuiging als het zal gebeuren, goed en slecht, alles tussenin, je het ook zult aankunnen.
In een maatschappij waar het vaak stoer lijkt om voor oppervlakkigheid en vergankelijkheid te kiezen, hunkeren mensen eigenlijk naar diepe geborgenheid, verbondenheid en duurzaamheid. Ze weten alleen vaak niet meer hoe. In onze kreet om geluk, vergeten we helemaal hoe het is om ongelukkig te zijn. In ons vluchtig overleven, vergeten we de waarden van respect en verbintenis in het leven. We zouden niet enkel moeten kunnen geholpen worden, maar het zou ook moeten kunnen verholpen worden. Onze eigen leegte durven voelen, benoemen en aanpakken. Zodat iets of iemand geen leegte moet opvullen, maar een persoon kan en mag aanvullen. Preventie is ook leren zachter zijn voor onszelf, én elkaar. Niet (ver)oordelen, maar vergeven. We kunnen terug leren communiceren, omgaan met emoties en daarin ook geduldig zijn. Voor elkaar en in elkaar. Ieder van ons, heeft die kracht en weerbaarheid in zich. Het is ok, dat je voelt, en wat je voelt. Het is soms de prijs van intens en oprecht lief te hebben. Van intens en oprecht in het leven te staan. Het wordt tijd dat we terug leren dat we de oplossing vaak zelf in pacht hebben, om onszelf en elkaar te helpen, en veel leed te verhelpen! Laat ons samen de drilpudding verstevigen! Duurzaam! Betrouwbaar! En vooral, preventief!
Liefs, Lindsey